DOĞAL YABAN MERSİNİ TÜRLERİ:
Türkiye florasındaki yabani yaban mersinleri;
Vaccinium vitis-idea ,
Vaccinium uliginosum,
Vaccinium myrtillus ve
Vaccinium arctostaphylos
türleri ile temsil edilmektedir.Bu türlerin sukkulent meyveleri
yenilebilir ve bölgede ticari ya da ev ihtiyaçlarına yönelik olarak
senenin belirli zamanlarında toplanmaktadır.Bu türler ; K
afkasya , batı ve güney Transkafkasya , Balkanlar ve Orta Asya ‘da tanımlanmışlardır.
Kültür yaban mersinine
oranla meyveleri daha küçük ve dayanıksızdır. Raf ömürleri kısa
oldugundan toplanıldıgından hemen tüketilmesi gerekmekte veya reçel
marmelat yapılmalıdır. Reçel, marmelat yapımında meyveler kültür yaban
mersinine göre daha çok renk vermektedir. Maliyetin düşük olması ve
meyvenin suyunun daha iyi renk vermesinden dolayı reçel firmaları için
aranılan bir üründür. Meyveleri toplanıldıktan sonra dondurucularda
dondurularak yada şoklanarak uzun süre saklanabilir. Bu şoklanmış
meyveler reçel, marmelat ve meyve suyu yapımında kullanılmaktadır.
Sağlık açısından da çok
değerli bir üründür. Kültür formlu yaban mersinlerine oranla daha yüksek
antioksidan içeriğe sahiptir. Firmamız doğal yaban mersini kurutulmuş
ve dondurulmuş ürünlerini satmaktadır.
1 Adi yaban mersini (Vaccinium myrtillus)
Vaccinium myrtillus
Doğu Karadeniz ve Uludağ’da doğal olarak yetişen üzümsü bitkidir. Çalı
formunda bir bitki olup puslu bir yüzeyi olan mavi ve siyah üzümsü
meyveleri vardır. Giresun ve Ordu’da çalı formundaki bitkide
yetişmelerinden dolayı “çalı çileği” olarak adlandırılan bu bitki Batı
dillerinde “mavi çilek” olarak (örneğin İngilizce’de blueberry)
adlandırılmaktadır. Ülkemizde değişik adlarla tanınmaktadır. Örneğin
Rize’de “likapa”, Rize’nin Pazar ilçesinde “kaskanaka”, Ardeşen’de “çera
veya çela”, Trabzon’da “ligarba”, “lifos” veya “Trabzon üzümü”,
Artvin’de “morsivit” veya “mahabak” ve diğer bölgelerde “ayı üzümü”,
“çay üzümü” veya “çoban üzümü” gibi adlarla tanımlanmaktadır. Ülkemizde
yapılan bazı bilimsel çalışmalarda “yaban mersini” olarak
adlandırılmakla birlikte Akdeniz’de doğal olarak yetiştirilen “mersin”
ile karıştırılabilmektedir.
2 Bataklık yaban mersini (Vaccinium uliginosum)
Kahverengi gövdeli ortalama 10-75 cm, bazen 1 m’ye kadar çıkabilen
yaprak döken bir çalıdır. Yaprak kenarı tam olan ucu yuvarlak oval
yapraklar 4-30 mm uzunluğunda ve 2-15 mm genişliğinde mavi-yeşil ağsı
damarlıdır. 4-6 mm uzunluğunda vazo biçimindeki soluk pembe sarkık
çiçekleri vardır. Yaz sonunda olgunlaşan yenebilen tatlı, küçük sulu ve
etli meyvesi 5-8 mm çapında koyu mavi-siyahdır.
Geniş bir yayılış sahası vardır.
Pireneler, Alpler ve Kafkasya; Asya’da Japonya ve
Çin son olarak
Kuzey Amerika’da Sierra Nevada ve
Kayalık Dağlarında bulunur.
Türkiye’de Karadeniz’in kuzey doğusunda rastlanır.
Bozkır, tundra, fundalık ve kozalaklı orman altlarında deniz
seviyesinden 1700-3400 m yükseltideki ıslak asidik topraklarda yetişir.
3 -Kafkas yaban mersini (Vaccinium arctostaphylos)
Bu
tür 1-6 m yükseklikte bir ağaççıktır. Kışın yapraklarını döker.
Yapraklar 4-10 cm uzunluk ve 2-3 cm genişlikte, kenarları dişlidir.
Meyve kırmızımtrak siyah renklidir.
Doğu Karadeniz
bölgesi ve kuzey Anadolu bölgesi dağlarının orman açıklarında yetişir.
Yaprakları tanen, organik asitler ve glikozitler taşımaktadır. Taze
yaprakların elle büküldükten sonra kurutulması ile elde edilen ürün
eskiden “
Trabzon çayı” veya “
Sapanca çayı” ismiyle çay yerine kullanılır veya çayın içine ilave edilirdi. Halk arasında kullanılan diğer isimleri, Anadoluotu,
Avcıüzümü,
2-KÜLTÜRÜ YAPILAN YABAN MERSİNİ TÜRLERİ
Ticari değere sahip ,bahçe tesis etmek suretiyle yetiştirilen
türlerdir. Fidanları doku kültürü olarak üretilir . Meyveleri taze
tüketime ve sanayiye uygundur . Sitemizde resimlerine ve bilgilerine
yer verilen yaban mersinileri bu türlere aitdir.
1- Yüksek Çalı Formlu Yabanmersini (Vaccinium Corymbosum)
Günümüzde
ticari olarak yetiştirilen ve melezlemeler sonucunda elde edilmiş
yüzlerce çeşidi olan yüksek çalı formlu yabanmersini içinde kuzey
orjinli
(
Vaccinium corymbosum L.) ve güney orjinli (
Vaccinium corymbosum L. ,
Vaccinium darrowi Camp. ve
Vaccinium australe L. melezleri) yaban mersini olmak üzere farklı iki grup yer almaktadır. Yüksek çalı formlu yaban mersini dik büyüme gösterir .
Kışın yaprağını döker ,2-4.5 m boylanabilir. Ancak kültüre
alındığında 1-3 m arasında boylanmasına müsaade edilir.Yaprakları
eliptik veya ovaldir. Yaprak 7.5 cm uzunluğunda alt yüzeyler ince tüylü
kenarları düz ve dip kısmına yakın ekstradan çiçek nektarını
görülebilir. Yaprağın üst epidermisi mum tabaksıyla kaplıdır. Stomalar
yaprak alt yüzeyinde bulunur.
Düzenli meyve verme ve gelişme için tavşan gözü yaban mersini
çeşitlerinden daha yüksek soğuklamaya ihtiyac duyarlar.Kuzey orjinli
yüksek çalı formlu yaban mersini çeşitleri , Tavşan gözü yabanmersinine
göre kış şartlarına daha dayanıklıdır. İklime alışmaya bağlı olarak
sürgünleri -20 ile -40 ºC zarar görür. Çiçek tomurcukları dinlenme
dönemindeyken -30 ile -35 ºC dereceye kadar dayanabilir. Meyveleri 1.5-2
gram ağırlığında olup meyve rengi mavi siyah , meyve kabukları yumuşak ,
çekirdek sayıları ise daha azdır. Çiçeklemeden sonra 45-75 gün
içerisinde meyveleri olgunlaşır.
2-Tavşan Gözü Yaban Mersini ( Vaccinium Ashei Reade)
Vaccinium ashei Reade
dik ve kuvvetli büyüme gösterir. 10m boylanabilinir ancak kültüre
alındığında 1-3 m’ ye budanmalıdır. Yaprakları küçük, oval veya eliptik
olabilir. Meyveleri 1,2 ile 1,5 gram ağırlığında, mavi-siyah renkte,
sert kabuklu ve fazla çekirdeklidir. Çiçek tomurcukları kış döneminde
-24 C ile 30C’lere dayanabilir. Meyvelerin raf ömrü diğerlerine göre
daha uzundur. El ile hasat için bitki boyunun 80 cm’de olması tercih
edilir. Meyveleri taze ve sanayilik olarak üretilebiliir. Meyveler
matlaşmaz. Çiçeklerdeki taç yapraklar döküldükten sonra 90 gün içinde
meyveler olgunlaşır. Tam olgunlukta toplansalarda bu durumu uzun süre
muhafaza eder ve buruşmazlar.
Göz yorgunluğu, 
